Według podziału fizyczno-geograficznego Polski prawie cały obszar gminy Kowala położona jest w obrębie Równiny Radomskiej będącej południową częścią Wzniesień Południowomazowieckich. Jest to równina denudacyjna o zdegradowanej pokrywie utworów czwartorzędowych, pod którą występują warstwy jurajskie i kredowe, zapadające się ku północnemu-wschodowi. Jest to równina rolnicza z małym udziałem lasów.
Ukształtowanie terenu w gminie nie jest urozmaicone. Północna i północno-wschodnia część gminy jest płaska, nachylenie terenu dochodzi do 5%. Powierzchnia terenu w południowej, zachodniej i centralnej części gminy jest lekko pofałdowana w okolicach Rożek, Kowali, Maliszewa i Bukowca. W pobliżu Kowali i Bukowca w rzeźbie dominują wzgórza i pagórki morenowe. Cechy falistości rzeźby zachodniej części gminy nadają leżące tam w podłożu garby kredowe, które w okolicy Rożek warunkują obecność połogich wzniesień i rozległych nieckowatych obniżeń (Barcicki 1990). Deniwelacje terenu na tym obszarze przekraczają 10 – 15 m. Najwyżej położony punkt w gminie to Wickowa Góra (220,3 m n.p.m) położona w Kowali, 1250 m na północny wschód od centrum wsi. Deniwelacje terenu wynoszą tutaj lokalnie od 20
do 25 m. Najniżej położony obszar znajduje się w północno-wschodniej części gminy w okolicach wsi Trablice, w dolinie rzecznej, wysokość nie przekracza tam 175 m n.p.m. Nachylenia terenu na obszarze gminy nie są duże i rzadko przekraczają 5%. Jedynie na terenie Kowali w okolicach Wickowej Góry nachylenia wynoszą 5-10%, a w okolicach pagóra morenowego i doliny Oronki w południowej części
Kowali nachylenie lokalnie przekracza 15%.
Gmina Kowala ma rzeźbę denudacyjną, związaną z pokrywą osadów plejstoceńskich. W sensie geomorfologicznym opisywana jest jako falista równina Wysoczyzny Wolanowa (Różycki 1972) Generalnie jest nachylona zgodnie z upadem warstw osadów górnokredowych.
Rzeźba czwartorzędowa na obszarze gminy, która jest nałożona na rzeźbę starszą jest rzeźbą typowo denudacyjną charakterystyczną dla obszarów staroglacjalnych, rozwiniętą w kompleksie osadów związanych genetycznie z lądolodem zlodowacenia środkowopolskiego. Lądolód ten w swoim maksymalnym zasięgu przekroczył obszar gminy Kowala, ale jego czoło podczas fazalnych zasięgów przebiegało przez obszar gminy pozostawiając w południowej części badanego obszaru charakterystyczne osady czołowomorenowe (Barcicki 1990). Powstanie tych osadów związane jest z lądolodem glacifazy Wieniawy, którego maksymalny zasięg obecnie wyznacza silnie zdegradowana strefa czołowomorenowa, biegnąca od Opoczna przez Drzewicę przechodząc m.in. przez Kowalę i Bukowiec (Barcicki 1990). Pagóry
i wzgórza morenowe występują jako izolowane i przekształcone denudacyjne pagóry, sporadycznie jako grupy pagórów (Kowala). Środkowy obszar od Rożek przez Kowalę, Parznice i Hutę Mazowszańską stanowi płaską wysoczyznę polodowcową silnie przeobrażoną denudacyjnie. Powierzchnia tej wysoczyzny poprzecinana jest na płaty siecią dolin i zagłębień powytopiskowych.
Doliny rzeczne mają charakter jednopoziomowych holoceńskich poziomów akumulacyjnych. Największe są doliny Kobylanki, Kosówki i Oronki. W dolinie Oronki szerokość tarasu wynosi nawet od 100 do 200 m. na południe od Romanowa w obrębie tarasu występuje starorzecze suche, w którym pod warstwą mułku piaszczystego występuje torf (Barcicki 1990). Dolina Oronki znajduję się na obszarze czolowomorenowym. Na terenie tym znajduje się zespół rynien i pradolin lokalnych. Są to formy erozyjne dokumentujące sieć odpływową wód lodowcowych, które rozbiły wysoczyznę morenową na wyspy. Wody płynące wzdłuż czoła lądolodu wytworzyły rynnę lateralną wykorzystywaną obecnie przez Oronkę (Barcicki 1990). W obrębie rynny licznie występują równiny denudacyjne. Są to lekkofaliste równiny, ciągnące się od Dąbrówki Zabłotniej, przez Rudę Małą, Romanów i Bardzice. W dolinie Oronki w pobliżu Kowali i Dąbrówki Zabłotniej występują równiny torfowe, które powstały w wyniku utrudnionego odpływu wód na obszarach gdzie w podłożu znajdują się utwory nieprzepuszczalne. Równiny te to plejstoceńskie misy jeziorne wypełnione osadami. Występują tam okresowe jak i stałe podmokłości. Ponad powierzchnią wysoczyzn wznoszą się wyraźnymi stokami pagóry kemowe w Kowali (Wickowa Góra), Rożkach i Augustowie.
Na obszarze gminy występują także formy pochodzenia eolicznego takie jak pola piasków przewianych i wydmy. W obrębie wydm dominują wydmy paraboliczne, ale występują także wydmy wałowe i kopulaste. Formy te występują na wysoczyznach i równinach denudacyjnych m.in. w okolicach Kotarwic. Na stokach
pagóra morenowego w Kowali występuje także niewielki obszar pokrywy lessowej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz